Mindset

Wat is stoïcijnse filosofie?

Stoïcijnse filosofie ontstond, zo’n 300 jaar voor onze jaartelling, in Griekenland. Het was het tijdperk van Socrates, Plato en Aristoteles. De stoïcijnen zochten niet alleen naar wijsheid. Bovenaan de checklist stond de vraag hoe je goed kunt leven. Stoïcijnse filosofie kenmerkt zich door het praktische nut ervan. Om goed te kunnen leven moeten we goed leren nadenken en helder krijgen wat we belangrijk vinden. Hoe nemen we de juiste beslissingen? Hoe houden we onszelf minder voor de gek?

‘Ik noem het stoïcisme naast een praktische filosofie ook graag een realistische filosofie’.
Hedendaagse positiviteitsgoeroes leggen de nadruk vaak op wensdenken of abstracte concepten: ‘Als we hard genoeg willen, dan kunnen we de werkelijkheid naar onze wil buigen’. Het stoïcisme is hier het tegenoverstelde van. Het legt de nadruk juist op het accepteren van de realiteit en het onderzoeken van je eigen oordelen en gedachten. Het doel is om dat wat je wél kunt bepalen, op een goede manier te sturen.

De stoïcijnse filosofie ontstond door tegenslag. De kracht ervan zit in het toepassen van een bepaalde denkwijze om meer veerkracht, wijsheid en kalmte in je leven te brengen. De grondlegger van het stoïcisme, Zeno, leed schipbreuk en verloor zijn al bezittingen. Hij besloot zich te richten op zijn filosofische ontwikkeling en startte een filosofische school op de plek van de Stoa: de zuilengang nabij de markt in Athene. Zo ontstond de naam stoïcijnse filosofie. Zeno was een koopman. Zijn opvolgers in het stoïcisme waren soldaat, atleet, schrijver of zelfs keizer.

Hoe is de stoïcijnse filosofie ontstaan?

Vanuit de Griekse oorsprong werd de stoïcijnse leer meegenomen naar het Romeinse keizerrijk. De Romeinen gaven er hun eigen invulling aan. De meest beroemde stoïcijnse geschriften stammen uit deze Romeinse tijd. Met name keizer Marcus Aurelius schrijft in zijn persoonlijke notities uitvoerig over de stoïcijnse lessen die hij gebruikte om het hoofd te bieden aan oorlogen, pandemieën en verraad.

Wat zijn stoïcijnse denkbeelden?

Een belangrijk doel binnen de stoïcijnse filosofie is om in overeenstemming te leven met de natuurwetten. Het heeft geen zin om je druk om te maken over deze wetten. Je kunt wel boos worden omdat het regent, maar daardoor stopt de regen niet. De stoïcijnse filosofie helpt je om je van zulke nutteloze emoties te ontdoen. Want, alleen als je gemoedsrust ervaart, kun je echt voldoening en zingeving vinden. Deze manier van denken met een stoïcijnse mindset kun je trainen.

Hoe behoud je controle over je gedachten met stoïcisme?

Veel van die nutteloze emoties ontstaan door een (in stoïcijnse zin) verkeerde manier van denken. Een belangrijk principe hierin is dat je jouw denken kunt verdelen in de dingen die je wel en niet kunt controleren. Topsporters zeggen vaak: ‘Ik heb geen controle over mijn tegenstanders, dus het heeft geen zin me daar druk over te maken.’ En dat is het precies. De uitslag van een wedstrijd, een examen of een sollicitatiegesprek kun je niet veranderen. Over jouw eigen instelling heb jij wél zeggenschap. Het is dus verstandig om je alleen daarop te focussen.

Als je tegen jezelf kunt zeggen dat je alles binnen je macht hebt gedaan, kun je makkelijker accepteren wat je niet in de hand hebt. Deze gedachte geeft veel rust, maar is best moeilijk om toe te passen. Gelukkig kun je dit trainen. Wat voor doel je ook hebt, steek tijd in je mentale voorbereiding en verbeter jezelf iedere dag. Verlies jezelf niet in dagdromen en laat je gemoedstoestand niet afhangen van het resultaat.

Jouw mindset bepaalt hoe je met uitdagingen in het leven omgaat. Of we nu willen of niet, het leven verandert constant. Door beter na te denken, leren we betere keuzes te maken. Daarmee leggen we de basis voor een goed leven. In zijn nieuwsbrief, boek en presentaties deelt Mark zijn mindset principes. Ze helpen je richting te vinden, doelen te halen, veerkracht te kweken en moed te vinden. Ik leun daarbij veel op stoïcijnse filosofie en topsportpsychologie.

Hoe neemt een stoïcijn controle over emoties?

Het is een misvatting om te denken dat stoïcijnen trainen om hun emoties te onderdrukken of dat ‘stoïcijns’ betekent dat je geen emoties laat zien. Emoties horen bij de mens en zijn nuttig. De kunst is om niet te lijden onder die emoties. Ambitie is prima, een doel nastreven ook, maar niet als het je hele leven in beslag neemt. Als we geluk direct koppelen aan het behalen van doelen, dan hebben we het niet begrepen.

Onze gemoedsrust is onafhankelijk van het resultaat of externe omstandigheden. Gemoedsrust ligt in onszelf, in ons denken en in onze keuzes. Stoïcijnen proberen dus geen slaaf te zijn van hun emoties. In plaats daarvan onderzoeken ze die emoties en proberen zichzelf de vraag te stellen: Waarom voel ik me zo? Op welke gedachten berusten deze emoties? Zo neem je met een stoïcijnse mindset de leiding over emoties in plaats van eronder te lijden.

Welke stoïcijnse technieken helpen om te relativeren?

De stoïcijnen hanteerden verschillende technieken om die gemoedsrust te behouden:

• Visualiseer negatieve scenario’s. Bedenk dus hoe je met tegenslagen omgaat. Hoe houd je jezelf staande en blijf je emotioneel evenwichtig? Kun je jezelf dat zo realistisch mogelijk voorstellen?
• Besef dat we allemaal dood gaan. Dat is een harde en platte constatering, maar ook een mooie gedachte. Vanuit dat besef weet je: laat ik er vandaag een mooie dag van maken want iedere dag kom ik dichter bij de dood. Leef bewust en verkwist je tijd niet aan domme of nutteloze zaken.
• Omarm het lot. Er zijn genoeg zaken die niet te controleren zijn. Je zorgen maken of kwaad worden, heeft dus geen enkele zin. Je zit jezelf ermee in de weg. De enige optie, hoe lastig ook, is het accepteren van jouw lot. Of als het je lukt, zelfs het liefhebben ervan.
• Neem de objectieve realiteit waar. We plakken overal labels op; goed, slecht, fantastisch. Het helpt om te relativeren. Een lekker taartje is uiteindelijk gewoon een bak deeg met wat suiker. Een mooie auto een stuk blik op wielen. En een gouden medaille is een stuk metaal met een geel kleurtje.
• Realiseer je dat we niets bezitten, maar alles te leen hebben. Door niet te veel waarde te hechten aan bezittingen, trainen stoïcijnen zich in het onthechten van externe factoren. Alles in het leven hebben we te leen. Met die gedachte kunnen we emotioneel rustig blijven als ons iets wordt ontnomen, want het is nooit echt van onszelf geweest.

Hoe kweek je karakter met een stoïcijnse levenshouding?

De stoïcijnen leggen de nadruk op wat jij kunt controleren. De keuzes die je maakt liggen in je karakter. Ze gebruiken daarbij de zogenaamde kardinale waarden van Socrates: Moed, Matigheid, Rechtvaardigheid en Wijsheid. Wat je als goed of slecht beschouwt is aan jou, maar het mag nooit ten koste gaan van deze waarden. Iedere dag kunnen we de keuze maken om een goed leven te leiden, een goed mens te zijn, en te doen wat juist is. Dat zorgt op lange termijn voor een goed en gelukkig leven, in plaats van het nastreven van geld, roem, status of bezit.

‘Ook hameren de stoïcijnen op het ondernemen van actie. We kunnen er mooi over praten, maar de echte test van karakter schijnt door in je acties. Een goed leven moet geleefd worden en lessen moeten toegepast worden. Daarom spreekt de stoïcijnse filosofie mij ook zo aan. De stoïcijnen zijn geen leunstoelfilosofen. Het zijn de mensen die hun ideeën in de echte wereld testen en bijsturen, om zo voor zichzelf en anderen een beter leven na te streven’, aldus Mark.

Hoe pas ik stoïcijnse filosofie toe?

‘Vlak voor mijn olympische gouden medaille race las ik regelmatig teksten van Seneca, een Romeins staatsman en schrijver. In zijn teksten legde hij de nadruk regelmatig op moed. Of we nu winnen of niet, dat is niet aan ons. Of we moedig strijden, dat is wel iets waar je invloed op hebt. Dat is de moed die nodig is om angst te overwinnen. Of je nu aan de startlijn voor een belangrijke race staat of een spannende presentatie moet geven; in hogedruksituaties is er altijd sprake van een vorm van angst. Een karakterwaarde als moed is daarom belangrijk’.

‘Zelf pas ik de teksten en gedachten van de stoïcijnse filosofie toe als een leidraad, een denksysteem om tegenwicht te bieden aan tegenslag en onvoorspelbaarheid. Het helpt me om richting te geven aan mijn eigen dromen en ambities, en mezelf op de juiste koers te houden. Met mijn prestatiedrang, ambitie, en wil om te winnen, ben ik van nature totaal geen stoïcijn. Maar, juist daarom probeer ik al mijn hele professionele carrière deze denkwijze toe te passen. Het zorgt ervoor dat ik mentaal de juiste balans weet te vinden’.

Waarom is een stoïcijnse mindset zo belangrijk?

We hebben een mindset nodig die ons wapent tegen de hardheid en onvoorspelbaarheid van het leven. Een mindset die ons traint om rust en voldoening te vinden terwijl we onze dromen achterna gaan; een stoïcijnse mindset. Niet via zweverige of spirituele theorieën, maar via een helder denksysteem gebaseerd op de stoïcijnse filosofie van Seneca, Epictetus, Zeno en Marcus Aurelius. Een mindset als wapen om in elke situatie veerkracht te behouden. Zie het als de basis van een trainingsschema wat je helpt het beste uit jezelf te halen. Of je nu faalt of wint.

“Als je niet weet naar welke haven je vaart is geen enkele wind gunstig”.

Seneca

‘Ik heb de stoïcijnse denkwijze gekoppeld aan de technieken die ik als atleet gebruikte om zo optimaal te presteren. Lessen en principes, waarvan ik als ondernemer heb ondervonden dat ze ook buiten de sportarena gelden. Wil jij weten wat deze principes inhouden en hoe je je stoïcijnse mindset kunt trainen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief en bestel mijn boek DRIVE. Je kunt mij ook voor een seminar of webinar boeken, klik hier voor meer informatie’.

Waar kan ik meer leren over stoïcijnse filosofie?

‘De stoïcijnse filosofie bevat een uitgebreid systeem van logica, ethica en fysica. Toch raad ik je aan om niet bij de theorie te beginnen, maar bij de lessen en persoonlijke verslagen van beroemde stoïcijnse filosofen’.

Onderstaande teksten zijn (naast DRIVE) een perfect begin, wanneer je je verder wil verdiepen in de stoïcijnse filosofie:

• Een korte samenvatting met wijze lessen uit de stoïcijnse filosofie van Epictetus. Je vindt ze in het Zakboekje van Epictetus.
• Persoonlijke notities van Marcus Aurelius is een prachtig verslag van de Romeinse keizer/filosoof. Waarbij hij zichzelf, soms streng, toespreekt.
• Levenskunst van Seneca. Zijn levensadviezen passen goed in de huidige tijd. Seneca is de stoïcijnse filosoof die naar mijn mening het meeste aansluit op onze huidige tijd. Hij schrijft essays over rijkdom, genot, en vriendschap als levensadvies aan zijn vrienden.